به مناسبت انتشار تازه ترین دفتر شعری استاد محمد اسحق ثنا
در گسترهٔ پرشکوه تاریخ و فرهنگ آریانای بزرگ ، شهر کهن اندخود (اندخویی)چون نگینی درخشان بر سینهٔ جغرافیای دانش و ادب میدرخشد.
این شهر از دیرباز خاستگاه عالمان، عارفان و سخنوران بزرگی بوده است ؛ از ابویعقوب یوسف اندخودی(اندخویی) و امام شمسالدین سیّدالافاضل محمود اندخودی(اندخویی) در قرون ششم هجری ، تا شاعران و ادیبان نامدار سده های نهم ، دهم و یازدهم ، و نیز اندیشه وران و نویسندگان برجستهٔ روزگار معاصر. تداوم این سنت دیرین ، امروز نیز در سیمای ادیبان و شاعران نسل مهاجرت جلوه گر است ؛ نسلی که بار رسالت پاسداری از زبان و فرهنگ را در غربت بر دوش میکشد.
در این میان ، استاد محمّداسحق ثنا ، شاعر و ادیب شناخته شدهٔ دو زبان فارسی دری و ترکی اُزبیکی ، یکی از چهره های شاخص این کاروان فرهنگی است. تازه ترین اثر او با عنوان «هودج گل»، در تیر/سرطان ۱۴۰۴ خورشیدی (جولای ۲۰۲۵ میلادی) در ولایت بلخ ، با ویراستاری پوهنوال دکتور سیدمحمدعالم لبیب و دیباچهٔ پرمایهٔ استاد دکتورصالح محمد خلیق به زیور چاپ آراسته شده است. این دفتر، همچون کاروانی آکنده از گلهای یاد و اندیشه ، فضای ادبیات مهاجرت افغانستان را بار دیگر با رایحهٔ وطن معطر ساخته است.
استاد محمّداسحق ثنا ، فرزند حاج محمد نبی ، در سال ۱۳۲۸ خورشیدی در شهرستان اندخوی ولایت فاریاب دیده به جهان گشود. آموزش ابتدایی و متوسطه را در دبیرستان ابومسلم اندخوی و دبیرستان نادریهٔ کابل گذراند و در سال ۱۳۴۷ خورشیدی ، هم زمان با فراغت از دارالمعلّمین عالی کابل ، در دبیرستان غازی کابل به آموزگاری پرداخت.
او سالها در وزارت معارف افغانستان در بخشهای تفتیش ، تألیف و ترجمه فعالیت داشت و تا سال ۱۳۷۱ به تدریس ادامه داد . سپس به پاکستان مهاجرت کرد و ۱۳ سال در اسلامآباد به آموزش پرداخت. در سال ۱۳۸۴ خورشیدی رهسپار کانادا شد و از آن زمان تاکنون در شهر ونکوور اقامت دارد.
استاد ثنا از سال ۱۳۴۳ خورشیدی تاکنون در دو زبان فارسیدری و ترکی اُزبیکی طبعآزمایی کرده و اشعارش اغلب مضامین اجتماعی، غنایی و میهنی دارند. آثار او با بیانی روان ، زبانی صمیمی و در عینحال استوار، پیوندی میان سنت و تجربهٔ شخصی برقرار میکنند. اشعارش در روزنامه ها و مجلات معتبر کشور به چاپ رسیده و در دل نسلهای گوناگون مخاطب یافته است.
از جمله آثار منتشرشدهٔ او میتوان به دفترهای «نالههای شب»، «در انتظار سحر»، «دردها و سوزها»، «یاد وطن»، «زیبا وطن»، «برگهای سبز»، «شگوفههای احساس»، «زمزمههای دل»، «یاد آشیان»، «سخنی با گل سوسن»، «باران و باور» و «کشتزار آرزو» اشاره کرد. افزون بر این، گردآوری و نشر آثاری چون «صد پند سودمند خوشحال» و مجموعهٔ «اندخوی کېمه سی شعر دېنگیزیده» نیز بخشی از کارنامهٔ اوست.
«هودج گل» را میتوان عصارهای از تجربهٔ زیستهٔ شاعر در سه اقلیم معنوی دانست:
۱. وطن با همهٔ رنگها، صداها و خاطراتش؛
۲. غربت با اندوهِ فاصله و حسرتِ بازگشت؛
۳. انسان با آرزوها، عشقها و دغدغههایش.
این مجموعه با زبانی شفاف و تصاویر زنده ، هم یادنامه ای برای خانه و خاک است و هم آیینهای از حال و روز مهاجر افغان در دیاسپورا. عنوان «هودج گل» خود تمثیلی شاعرانه است ؛ هودجی که گلهای وطن را در غربت بر دوش میکشد و به نسلهای بعد میرساند.
ادبیات مهاجرت افغانستان در دو دههٔ اخیر، گواه شکلگیری صداهایی تازه است که ریشه در خاک دارند اما در اقلیمهای دیگر میرویند. استاد ثنا با وفاداری به دو زبان مادری، هم در پاسداری از زبان فارسیدری و هم در زنده نگه داشتن ادبیات ترکی اُزبیکی، نقشی پرارزش ایفا کرده است. «هودج گل» نمونهای روشن از این وفاداری و تداوم است.
انتشار «هودج گل» تنها افزودن یک دفتر شعر به کتابخانهٔ ادبیات افغانستان نیست؛ بلکه تداوم یک سنت کهن در ستایش وطن، مردم و ارزشهای انسانی است. این اثر، به نسل امروز و فردا یادآوری میکند که حتی در دورترین کرانههای جهان، میتوان هودجی از گلهای وطن بر دوش کشید و راهیِ کاروان شعر و عشق شد.
ازصمیم قلب این دفتر شعری هودج گل را برای استاد ثنا گرامی وبرای همه قلم بدستان وعلم وادب پروران تبریک میگویم وبرای ثنا صاحب بزرگوار صحت وسلامتی عمرطویل از درگاه یکتا تمنامندم .
باعرض ادب وحرمت
دکتر عزیزالله فاریابی
8/8/2025