ادامه انفجار پایه‌های برق در مسیر کابل ـ شمال نگرانی‌هایی را به همراه داشته است. پس از هر بار انفجار پایه‌ها، برق وارداتی ۱۱ ولایت قطع می‌شود. بر‌اساس آمارها، تنها در جریان دو ماه اخیر ۱۹ پایه برق در کابل و ولایت‌های حوزه شمال کابل منهدم شده است. ترمیم یک پایه برق بیش از چهار میلیون افغانی هزینه روی دست شرکت برشنا می‌گذارد.

افزون بر این در صورت نبود برق در کابل، شرکت‌های صنعتی روزانه میلیون‌ها دالر زیان می‌بینند. این کار حتا سبب دل‌سردی سرمایه‌گذاران و کارگران نیز شده است. حکومت پیش از این طالبان را مسوول این انفجارها دانسته است. طالبان اما در سهم‌شان دست داشتن در این رویدادها را رد می‌کنند و می‌گویند که چنین کاری، به جز نارضایتی مردم، نتیجه‌ای برای این گروه به دنبال نخواهد داشت. اکنون منابع به روزنامه ۸صبح می‌گویند که این انفجارها ریشه عمیق‌تری دارد. یک منبع گفت که زومندان و فرماندهان جهادی در حوزه شمال در تخریب پایه‌ها نقش دارند و از این طریق بر حکومت اعمال فشار می‌کنند. فرماندهان جهادی اما می‌گویند که مخالف نظام و حامی تخریب پایه‌های برق نیستند. یک منبع معتبر دیگر نیز گفت که در زمان آغاز روند تخریب پایه‌های برق، شرکت برشنا یک اخطاریه‌ دریافت کرده بود که در آن، گروه مافیایی در بدل تخریب نکردن پایه‌های برق، خواستار ۳٫۵ میلیون دالر شده بود. این گروه آن زمان هشدار داده‌ بود که در صورت پرداخت نشدن پول درخواستی، روند تخریب پایه‌های برق را تشدید می‌کند. باشنده‌گان پروان اما معتقدند که اگر حکومت اراده داشته باشد، می‌تواند با اعمال فشار، عاملان آن را به زودی تشخیص دهد.

انفجار سالنگ؛ ترمیم پایه‌های برق حدود دو هفته زمان می‌برد

حوالی ساعت ۹:۵۵ دوشنبه‌شب، شانزدهم جوزا، یک پایه برق وارداتی در ساحه آهنگران، از مربوطات ولسوالی سالنگ، منفجر شد. منابع محلی تنها لحظاتی پس از رویداد در گفت‌وگو با روزنامه ۸صبح تأیید کردند که دو پایه در پی انفجار تخریب شده است. شرکت برشنا نیز در ادامه گفت که در نتیجه این انفجار، یک پایه تخریب و یک پایه دیگر به گونه کامل منهدم شده است. بدین ترتیب باشنده‌گان ۱۱ ولایت مسیر برق وارداتی در تاریکی قرار گرفتند. در ادامه شرکت برشنا دوشنبه‌شب گفت که برق مشترکانش را از طریق منابع داخلی بر‌اساس اولویت‌بندی و توزیع عادلانه تأمین می‌کند.

بر‌اساس سازمان‌دهی این نهاد، برق نهادهای دولتی، ساحات تجارتی و صنعتی به استثنای شرکت‌های تولید آکسیجن قطع و در ادامه این برق به مردم، شفاخانه‌ها و مراکز صحی وصل شد. به گفته شرکت برشنا، برق اضافی نیز به نهادهای دولتی، به شمول نهادهای امنیتی توزیع خواهد شد. در ادامه و صبح‌گاه روز سه‌شنبه، خبر انفجار پایه برق در غرب کشور نیز نشر شد. زینب محسنی، سخنگوی هرات برشنا، به روزنامه ۸صبح گفت که پایه برق تاوری با انفجار ماین در ساحه کمانه که بین ولسوالی‌های کهسان و غوریان قرار دارد، تخریب شده است. بدین ترتیب هر دو مدار خط انتقال برق ۱۳۷ کیلووات وارداتی ایران قطع شد. با انفجار این پایه، برق شهرک صنعتی و بخش بزرگی از شهر و ولسوالی‌های هرات قطع شده است.

شرکت برشنا هرچند تا پایان روز در مورد وصل برق وارداتی هرات چیزی نگفت، اما پس از چاشت سه‌شنبه، هفدهم جوزا، تصریح کرد که یک لین برق وارداتی را به گونه موقف وصل کرده است. مسوولان در این نهاد گفتند که تیم‌های فنی شرکت برشنا پس از تلاش‌ها توانستند یک لین برق وارداتی را وصل کنند و در نتیجه آن، ۱۵۰ میگاوات برق وارداتی به شبکه اضافه شد. با این حال به گفته کارمندان فنی شرکت برشنا، روند ترمیم پایه‌های منهدم شده را آغاز کرده‌اند و این روند حدود دو هفته را در بر می‌گیرد.

مسوولان محلی در پروان چه می‌گویند؟

مسوولان محلی پروان در واکنش به انفجار اخیر پایه‌های برق در این ولایت، می‌گویند که آنان اقداماتی را روی دست گرفته‌اند تا بدین ترتیب جلو تخریب پایه‌های برق وارداتی در ساحات زیر مسوولیت‌شان گرفته شود. فضل‌الدین عیار، والی پروان، گفت که تخریب پایه‌های برق وارداتی در سالنگ به علت راه‌بندان و مشکلات پیش‌آمده ناشی از تظاهرات در جبل‌السراج صورت گرفت؛ زیرا به گفته او، نیروهای امنیتی و کشفی مصروف این موضوع شدند و «دشمن» با استفاده از این خلا به تخریب پایه‌های برق وارداتی اقدام کرد. او افزود: «گروه‌های مخالف و دشمنان تلاش می‌کنند که عرضه خدمات و حکومت‌داری را سبوتاژ کنند. متاسفانه دشمن از خلای پیش‌آمده استفاده کرد، اما ما تلاش‌هایی را در این مورد انجام داده‌ایم.»

در همین حال روح‌الله، رییس حوزه‌‌ای شرکت برشنا در پروان، به روزنامه ۸صبح گفت که فرمانده پولیس پروان روز دوشنبه، شانزدهم جوزا، با یک تیم همه پایه‌های برق وارداتی مسیر پروان را سروی و فورم‌هایی را به شماری از افراد توزیع کرده است تا در بدل پول از پایه‌های برق وارداتی محافظت کنند.

ظاهر سالنگی، نماینده مردم پروان در مجلس نماینده‌گان، اما می‌گوید که یک موتر نوع «بنز» از چند روز به این‌سو در شاهراه سالنگ دیده شده است و به احتمال زیاد تخریب پایه‌های برق کار سرنشینان این موتر باشد. او هرچند تخریب پایه‌های برق را کار «دشمنان مردم افغانستان» خواند، اما گفت که یک «غفلت کلان» در تخریب پایه‌های برق وارداتی در منطقه آهنگران سالنگ از سوی نیروهای کشفی و استخباراتی صورت گرفته است.

انفجارهای پایه‌ها از کجا آغاز شد؟

انفجار پی‌هم پایه‌های برق از دیر زمانی سبب افزایش نگرانی‌های شهروندان شده است. روند انفجار پایه‌های برق از سوی افراد ناشناس در کشور از نیمه‌های سال ۱۳۹۸ آغاز شد و در آخرین روزها، چندین پایه برق در مناطق مختلف کابل و ولایت‌های شمال کابل از سوی افراد ناشناس منفجر شد که پایتخت و ۱۰ ولایت دیگر را در تاریکی فرو برد. تنها در یکی از موارد، نیروهای امنیتی موفق شدند عوامل انفجار برخی از پایه‌ها را بازداشت کنند. در نوزدهم جوزای ۱۳۹۸، ریاست عمومی امنیت ملی اعلام کرد که یک گروه چهار نفری را به اتهام انفجار و تخریب پایه‌های برق بازداشت کرده است. این افراد از ساحه آهنگران ولسوالی سالنگ بازداشت شدند؛ منطقه‌ای که آخرین پایه برق وارداتی نیز در همان‌جا منهدم شد.

این گروه را فردی به نام دل‌آقا مشهور به «مماتی سالنگ» رهبری می‌کرد و اعضای آن در بدل تخریب نکردن پایه‌ها، خواستار ۱۰۰ هزار دالر امریکایی بودند. پس از پاسخ منفی مسوولان شرکت برشنا، اعضای این گروه در هفدهم ثور همان سال دست به تخریب یک پایه برق زدند که ترمیم آن برای این شرکت ۱۰ میلیون افغانی هزینه برداشت. سرانجام دادستانی کُل در نهم ثور سال گذشته اعلام کرد که همه اعضای این گروه چهار نفری به ۱۶ سال زندان محکوم شده‌اند. افزون بر این، اعضای این گروه به پرداخت ۴۰۸ میلیون و ۶۳۲ هزار و ۸۲۰ افغانی جبران خسارت محکوم شده‌اند. با این حال روند تخریب پایه‌های برق با وجود بازداشت و حتا محکومیت این افراد متوقف نشد.

حدود یک سال پس از این اقدام، وزارت امور داخله در بیست‌وپنجم ثور اعلام کرد که چهار تن دیگر را نیز در پیوند به بمب‌گذاری و تخریب پایه‌های برق بازداشت کرده است. مسوولان وزارت امور داخله با اتکا بر بررسی‌هایی که داشتند، طالبان را مسوول این تحرکات خواندند و تصریح کردند که با عاملان این کار برخورد «جدی» و «قانونی» می‌کنند. معاونت اول ریاست جمهوری اما تنها یک روز پس از اعلام وزارت امور داخله، خبر بازداشت این افراد را رد کرد. امرالله صالح، معاون اول رییس جمهور، گفت که «تدابیر جدی پیش‌گیرانه» برای حفاظت از پایه‌های برق گرفته شده است و تلاش برای تثبیت، بازداشت و «سزارسانی» عاملان این «جنایت و فتنه» را ادامه داده‌اند. تناقض در گفته‌های مسوولان حکومت، نگرانی‌ها در این مورد را بیش‌تر ساخت.

طالبان: نقشی نداریم

هرچند حکومت همواره گروه طالبان را عامل تخریب پایه‌ها عنوان می‌کند، اما این گروه می‌گوید که چنین اقدامی به جز نارضایتی مردم، چیز دیگری برای‌ آن‌ها به دنبال نخواهد داشت. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی این گروه، گفت که نهادهای حکومتی همواره «ضعف» و «ناتوانایی»شان را به پای این گروه می‌گذارند. او تصریح کرد که تخریب و منفجر کردن پایه‌های برق برای این گروه سودمندی ندارد و برخلاف آن، چنین کار به نارضایتی مردم می‌انجامد. به گفته مجاهد، پایه‌های برق وارداتی در مسیر کابل ـ‌ شمال از سوی حلقات وابسته به حکومت تخریب می‌شود.

به گفته مجاهد، افرادی که در تخریب پایه‌ها دست دارند، کسانی‌اند که در گذشته سابقه همکاری با دولت را داشته‌اند یا هم فرماندهانی‌اند که به دلیل توقف معاش‌شان، برای باج‌گیری تلاش می‌کنند. به گفته او، برخی دیگر نیز از عملی‌ نشدن وعده‌های حکومت شاکی‌اند و احتمال می‌رود که چنین موردی به تخریب پایه‌ها منتج شود. طالبان اما گفتند که حکومت برای اثبات دست داشتن این گروه در تخریب پایه‌های برق، «هیچ سندی در اختیار ندارد» و نیاز است از افرادی که شناسایی‌ شده‌اند، برای تشخیص عاملان این قضیه بازپرسی شود.

‌چه کسانی پایه‌های برق را منفجر می‌کنند؟

با وجود گذشت بیش از یک‌ونیم سال از تخریب پی‌هم پایه‌های برق، حکومت هنوز موفق به تشخیص عاملان آن نشده است. این کار سبب شده است که نهادهای امنیتی نتوانند از تخریب این پایه‌ها جلوگیری کنند. اکنون برخی از منابع در حکومت می‌گویند که تخریب پایه‌های برق ریشه در اعمال فشارهای سیاسی و باج‌گیری دارد. یک منبع معتبر به شرط فاش نشدن نامش به روزنامه ۸صبح گفت که در پس انفجارهای پی‌هم پایه‌های برق در کابل و ولایت‌های شمال آن، شماری از زورمندان و فرماندهان جهادی حوزه شمال دست دارند. او افزود که این افراد با تخریب پایه‌های برق، می‌خواهند فشارهای سیاسی را بر حکومت افزایش دهند و بدین ترتیب اهداف‌شان را دنبال کنند.

در کنار این مورد، بحث باج‌گیری نیز مطرح است. یک منبع دیگر در حکومت به روزنامه ۸صبح گفت که یک «گروه مافیایی» در اوایل انفجار پایه‌ها، مسوولان درجه اول شرکت برشنا را به پرداخت ۳٫۵ میلیون دالر امریکایی تهدید کرده است. به گفته این منبع، این افراد در پیام تلفنی گفته‌اند که اگر این پول به آنان پرداخت نشود، روند تخریب پایه‌های برق را ادامه می‌دهند و پایه‌های زیادی را نیز منفجر خواهند کرد. بر‌اساس معلوماتی که در اختیار ۸صبح قرار گرفته‌، تخریب پایه‌های برق در ساحات شمال کابل و حوزه‌ شمالی دقیق از همان زمان آغاز شد و تاکنون ادامه دارد.

این منبع معتبر گفت که اخطاریه این گروه در اوایل سری ماند و با شورای امنیت شریک نشد. با این حال هم‌زمان با افزایش تخریب پایه‌های برق، شورای امنیت و ریاست عمومی امنیت ملی نیز در جریان این هشدار و باج‌خواهی قرار گرفتند. بدین ترتیب نهادهای امنیتی وظیفه گرفته‌اند که برای تشخیص اعضای این گروه تلاش کنند. هرچند تلاش شد که دیدگاه شورای امنیت ملی و ریاست عمومی امنیت ملی در این مورد و هم‌چنان پیش‌رفت‌ها گرفته شود، اما مسوولان حاضر به پاسخ‌گویی نشدند.

واکنش فرماندهان جهادی: مخالف نظام و حامی تخریب پایه‌های نیستیم

هم‌زمان با شریک شدن این معلومات با ۸صبح، فرماندهان جهادی به این موضوع واکنش نشان دادند و آن را رد کردند. به گفته آنان، «نیروهای مجاهدین» سابق مخالف نظام و حامی تخریب مکان‌های عام‌المنفعه نیستند. صدیق‌احمد عثمانی، نماینده مردم پروان در مجلس نماینده‌گان و از افراد برجسته جبهه مقاومت، در گفت‌وگو با روزنامه ۸صبح دست داشتن فرماندهان جهادی در انهدام پایه‌های برق را رد کرد و گفت که «نیروهای مجاهدین» به دلیل حمایت از آبادی و آسایش مردم، در برابر «گروه‌های شورشگر و آشوبگر جهاد کردند».

امان‌الله گذر، از دیگر فرماندهان جهادی، نیز در صفحه فیس‌بوکش به انهدام پایه‌ برق وارداتی در ساحه سالنگ جنوبی واکنش نشان داد. او در صفحه‌اش نوشت که هدف قرار دادن تاسیسات عام‌المنفعه جز «حماقت»، «جهالت» و «دور بودن از آموزه‌های دینی»، چیزی دیگر را نشان نمی‌دهد. او از حکومت خواسته است که افراد بازداشت شده را به گونه جدی زیر تعقیب عدلی و قضایی قرار دهد و چهره‌های‌شان را برای مردم به نمایش بگذارد.

فضل‌الدین عیار، والی پروان، نیز تصریح می‌کند که فرماندهان جهادی در این موضوع نقش ندارند. او حلقاتی دیگر را زیر نام «دشمن» زمینه‌ساز این مسایل دانست. به گفته والی پروان، «همه نیروهای مجاهدین» حامی نظام هستند و به کسی اجازه نمی‌دهند که تخریب پایه‌های برق را به پای آنان ختم کند.

مردم به نهادهای امنیتی: جلوی انفجار پایه‌های برق را بگیرید

شماری از مردم و فعالان مدنی با انتقاد از منفجر شدن پایه‌های برق وارداتی در مسیر شاهراه کابل ـ شمال، می‌گویند که مافیا و گروه‌های تبهکار برای بدنام ساختن مردم، تلاش می‌کنند پایه‌های برق وارداتی را در مسیر این شاهراه منفجر کنند. مردم هرچند تصریح می‌کنند که تلاش دارند جلو این اقدامات تخریب‌کارانه را بگیرند، اما به باور آنان، هسته‌های وابسته به گروه مافیا و افراد تبهکار در مناطق شمالی با این گروه‌ها همکاری می‌کنند.

فعالان مدنی پروان با انتقاد شدید از نیروهای کشفی و استخباراتی، می‌گویند که اگر جلو این کار گرفته نشود، جوانان و نسل نو حوزه شمال کابل برای مطرح ساختن مشکلات‌شان و جلوگیری از بدنام ساختن مردم شمالی، به نهادهای بین‌المللی مراجعه می‌کنند. عبدالحق ولی‌زاده بهین، استاد دانشگاه و از فعالان مدنی در پروان، به روزنامه ۸صبح گفت که دست‌های کلان با گروه‌هایی که در تخریب پایه‌های برق دست دارند، همکاری می‌کنند و این موضوع دیگر برای مردم پذیرفتنی نیست. به گفته او، اگر نهادهای امنیتی کشور مسوولیت‌شان را به گونه جدی به پیش ببرند، مردم دیگر شاهد منفجر شدن پایه‌های برق وارداتی در مسیر شاهراه کابل ـ‌ شمال نخواهند بود.

مردم پروان نیز از چگونه‌گی عملکرد حکومت در برابر انفجار پایه‌های برق شکایت دارند. عبدالمالک، از باشنده‌گان این ولایت، به روزنامه ۸صبح گفت: «ما نمی‌فهمیم که چرا دولت امنیت چهار پایه برق وارداتی را گرفته نمی‌تواند، در حالی که این پایه‌ها هر کدام در زمین و ملکیت‌های مردم عام و باشنده‌گان پروان است. اگر دولت اراده دارد، برود از هر کدام آنان پرسان کند که چه کسانی پایه‌های برق وارداتی را منفجر می‌سازند.»

زیان‌های کمرشکن برای شرکت برشنا و سرمایه‌گذاران

بر‌اساس آمارها‌، از زمان آغاز تخریب پایه‌ها تاکنون بیش از ۲۲ پایه برق وارداتی در مسیر کابل ـ‌ شمال منهدم شده است. تنها در جریان دو ماه اخیر دست‌کم ۱۹ پایه برق در پی انفجارها تخریب شده است. مسوولیت این انفجارها را فرد یا گروهی عهده‌دار نمی‌شود. منابع در شرکت برشنا به روزنامه ۸صبح می‌گویند که ترمیم هر پایه‌های تخریب شده برق از ۳۰ تا ۴۰ هزار دالر هزینه می‌برد. در این میان مصارفی که شرکت برشنا می‌پردازد، متفاوت است. به گفته منابع، پایه‌هایی به نام «کش» ارزش بیش‌تری دارد و تخریب آن زیان مالی هنگفتی را به این شرکت وارد می‌‌کند. بر‌اساس معلومات، در تخریب پایه‌های «کش»، بین ۴۰ تا ۵۰ هزار دالر امریکایی که حدود چهار میلیون افغانی می‌شود، به این شرکت زیان می‌رسد.

در کنار این مورد و تاریک شدن خانه‌های شهروندان، یکی از زیان‌های اساسی تخریب پایه‌های برق، زیان‌هایی است که به سکتور صنعتی در کشور وارد می‌شود. جبار صافی، معاون پارک‌های صنعتی کشور، با ابراز نگرانی از انفجار و تخریب پایه‌های برق، گفت که در صورت نبود برق، روزانه میلیون‌ها دالر امریکایی به بخش صنعت کشور زیان می‌رسد. به گفته او، ادامه بی‌برقی و مشکلات ناشی از آن، شرکت‌های تولیدی کشور را با چالش روبه‌رو کرده و حتا آنان را به ورشکسته‌گی سوق داده است.

به گفته جبار صافی، افزون بر نبود برق و آسیب‌های مالی آن، سرمایه‌گذاران از وضعیت شاکی‌اند. او تصریح کرد که با توجه به بی‌برقی موجود، بخش تولیدی در پارک‌های صنعتی دل‌سرد می‌شود و در ادامه سرمایه‌گذاران به این نتیجه می‌رسند که با این شرایط نمی‌توانند به کار ادامه دهند. آقای صافی گفت: «وقتی برق‌ها نمی‌باشد، شما فکر کنید که تولید روزانه یک شرکت پرچاو می‌شود و در حالت پرچاوی از معاش کارمند و کارگر گرفته تا عرضه تولیدات در بازار، به آن‌ها [سرمایه‌گذاران] یک زیان مالی کلان است.»

سویچ برق در دست کیست؟

هم‌زمان با نگرانی‌ها از سقوط پی هم پایه‌های برق، برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی با اشاره به داعیه جنبش روشنایی، پرسش «سویچ برق در دست کیست؟» را دست‌به‌دست می‌کنند. در جریان تظاهرات جنبش روشنایی، یک مقام بلندرتبه حکومت وحدت ملی گفته بود که مظاهره‌کننده‌گان به جای برق، سویچ آن را می‌خواهند. اکنون شماری از کاربران با تأکید حکومت بر انتقال برق از راه شمال کابل، این پرسش را مطرح کرده‌اند. گفتنی است که جنبش روشنایی بر انتقال لین برق وارداتی از طریق بامیان تأکید داشتند آن را یگانه راه مصون انتقال برق می‌دانستند.

گفتنی است که افغانستان به دو هزار میگاوات برق و کابل به ۷۰۰ میگاوات برق نیاز دارد. با این حال اما ۲۰ درصد نیازهای برق موجود توسط تولیدات داخلی و ۸۰ درصد دیگر توسط برق وارداتی تأمین می‌شود. اوزبیکستان، ترکمنستان، قزاقستان و ایران از کشورهایی‌اند که افغانستان از آن‌ها برق وارد می‌کند. مطابق آمارهایی که پیش‌تر اداره امور انرژی شریک کرده است، سالانه بین ۲۸۰ تا ۳۰۰ میلیون دالر برای برق وارداتی هزینه می‌شود.

ارسالی: احمدشاه صبور