به نام خالق مادر و به نام خالق زبان مادر و به نام زبان شیرین مادر                                                                

درود به مادران دردمند افغانستان که سهم شان از فردای تولد تا ساعات مرگ تنها درد و رنج و زحمت. درود بر شما مادرانی که همت گماریده و برای یاد‌بود زبان تان در هر گوشه‌یی از جهان حضور به هم رسانده اید.

و درو بر مادر قهرمان و شجاع من که دمی نیاسود و ما را پرورش داد تا ام‌روز آن‌چه استیم و باشیم. به پاس زبان شیرین مادر من و  زبان همه‌ی مادران جهان سر احترام فرود می‌‌آوریم.  روز جهانی زبان مادری مبارک. زبان مادری بزرگ‌ترین ودیعه‌ی خداوندی است برای انسان. آن‌گونه که انسان خلق کردن ما هم عنایت اوتعالی‌ست. به یادداشته باشیم که در این لطف خدایی ما هیچ الزامی هم بالای خدا نه داریم. پس در گزينش زبان، تبا، پدر و مادر و دین و مذهب و کشور و جغرافیای زیستاری هم خواست های ما مدنظر نیستند و اختیاری در ان ها نه داریم. همان‌گونه است که در انتخاب زبان مادری هم صلاحیتی نه داریم. یعنی زبان مادری ما فطری و ذاتی است نه کسبی. پس به این اساس کوشش در پاینده‌‌گی و بایسته‌‌گی و بالنده‌گی زبان مادری از اولویت های ما در رعایت این مهم است. به خاطر داشته باشیم که زبان مادری هر کسی برای خودش یک بهشت است، یک نهری از انهار مهر است و یک سنبلی از سنبل‌ستان رنگین زبان های مادری. مادامی که ما به زبان مادری خود وابسته‌گی هایی داریم، نه باید نسبت به زبان مادری دگران هم حس بدبینی یا حسادت داشته باشيم، نه تنها حسادت نه داشته باشیم که احترام هم کنیم. چرایی این الزام را در آن می‌یابیم که ارزش والا گهری زبان مادری خود مان درک کنیم. زبان مادری تنها یک وسیله‌ی گویشی نیست بل یک بخشی از کامل‌ترین بخش های هویت سازی یا همان شناسه‌ی خلقتی است. افهام و  تفهیم زبان هم یکی از مؤلفه های زبان شناسی و زنده‌گی اجتماعی‌ است، نه همه‌ی وظایف زبان.  زبان مادری در بهترین و بدترین حالات هم بسیار ارزنده‌گی دارد، و ما می‌دانی یا می‌دانیم که برای حفظ و گسترش کدام ارزشی مبارزه می‌‌کنیم. یکی از نارسایی های برخوردی پیوسته‌ی ما در بیش‌ترین حالات یک‌جا سازی تعریف های مشخص در موارد مشخص اند که ما آن را یا به عمد یا غیر عمد انجام می‌دهیم. در همین مورد مشخص ما روز زبان مادری را از روز زبان شناسی جدا درک نه می‌کنیم. درحالی که مصمم استیم تا به مورد مشخص در زمان مشخص برنامه های مشخص داشته باشیم. این‌جا که بحث ما بحث  زبان مادری است، باید تمام تمرکز برنامه‌سازی ها را در مورد زبان مادری داشته باشیم. چون زبان شناسی هرگز ربطی به روز  جهانی زبان مادری و تجلیل از روز زبان مادری نه داشته و هر کدام برنامه و کارنامه‌ی جدا دارد.

چرا زبان مادری را تجلیل می‌کنیم؟
بنگله‌دیش که زمانی بخشی از پاکستان شرقی بود، مدام با حکومت های بیش‌تر پنجابی محکر قدرت مرکزی در جدل بود تا زبان بنگالی هم بخشی ار زبان های ملی و رسمی پاکستان شمرده شود. این تلاش ها علاوه بر آن که نتیجه نه داد و سبب کشته شدن تعدادی ار بنگالی ها در مبارزه‌‌ی احیای هویت بنگالی ها شدند، اما کاروان ها از حرکت باز نه ایستادند. تا آن‌که بنگله‌دیش از پیکر پاکستان جدا شده و به عنوان یک کشور مستقل جهانی شناخته شد. پسا استقلال داکه بود که به پیش‌نهاد بنگله‌دیش در سازمان ملل بود از سال ۱۹۹۷ ترسایی ۲۱ نوامبر به عنوان روز زبان مادری شناخته شد. جهان همین گونه کوتاهی ها دارد. وقتی به چنین مصوبه‌یی فکر می‌کنی یا هم مانند هایی از این را، به دغدغه‌ های فکری درگیر می‌شوی که چرا بشر ظاهر بین و کوتاه اندیش است؟ خدایی که همین بشر را خلق کرد، هزاران سال پیش ارزش والای احترام به مادر و پدر را به او آموختاند و فرمود:
به والدین تان احسان کنید. یا می‌فرماید که به شما زبان دادیم و لب ها دادیم تا گفت و گفتار کنید. و باز فرمود که شما لهو و لعب گفتن یا شنیدن خلق نه شده اید. ولی هیچ‌گاه به آن نه پرداخت، ولی برای یک مصوبه‌ی ریایی جهانی هر ساله از آن تجلیل می‌کنند.‌ در حالی که مابقی یک سال همه در جدل برای برتر شمردن زبان مادری خود و از میان برداشتن ارزش زبان های دیگر اند. چنانی که دیدیم انگلیس، فرانسه و اعراب و در یک برهه‌یی از تاریخ روس ها وقعی به زبان مادری دگران نه گذاشتند. آنان با هر چه خشونت زبان های مادری خود شان را به کشور های دگر تحمیل کردند. برخی ها در تاریخ اقدام هتلر برای نسل کشی یهود را اختلاف زبانی می‌دانند که هرگز چنین نیست. اقدامات هتلر علیه یهودیان مبنای اختلافات میان ساختاری تباری و عقده‌یی داشت که زبان خود به خود شامل آن است. در افغانستان ما هم هیچ‌گاهی برای انکشاف زبان های مادری سعی به عمل نیامد، جدا از آن که برای برتر شمردن یک زبان خاص بالای زبان های دیگر تلاش های سیاسی و دولتی و قدرتی از هیچ عملی فروگذاشت نه کردند که سودی نه داشت. ام‌روزه که در جهان میان پنج تا هفت هزار زبان گویشی وجود دارد، چرا ما سعی نه می‌کنیم به زبان های مادری و گفتاری هر کسی احترام داشته باشیم و در باروری زبان مادری خود و آشتی کردن به زبان های مادری دگران حتا کمک کنیم نه مضریت. روز زبان مادری مبارک.

نوشته: محمدعثمان نجیب