افغان موج   

محمد عالم افتخار

 

 

«خشونت در متون مقدس» نام ویدیوی تحلیلی کمابیش یک و نیم ساعته از دانشمند فرهیخته بلند مرتبت دکتور عبدالکریم سروش بود که دو هفته قبل خدمت عزیزان پیشکش نمودم. در آن لحظات؛ هیاهو و هیستری تبلیغاتی جهانی پیرامون ترور سردار سپهبد قاسم سلیمانی توسط مقامات و نیروهای دولتی امریکایی؛ مجال نمیداد که در زمینه حق سخن ادا شود و مقدماتی الزامی همراه گردد.

طرح و نقد و رد و ذم «خشونت» در مبانی اعتقادی یهودیان و عیسویان و مسلمانان و هندیان وغیره اهالی ادیان بزرگ و کوچک توسط دگر اندیشان و منتقدان و محققان در سطوح مختلف بسیار صورت گرفته و پس از این نیز بیشتر صورت خواهد گرفت.

میتواند بسیاری ازین دست نقد ها و بررسی ها در کمال معقولیت و تحلیل و حلاجی رهگشا بوده و برای همه بشریت به شمول اهالی مبانی اعتقادی مورد انتقاد؛ سود آور و ثمر بخش باشد ولی مسلماً شماری ازین طرح ها و تبیین ها کوتاه نظرانه؛ احساساتی و مبتنی بر تبعیض و حُب و بُغض خفیف یا غلیظ بوده دست کم کارساز و روشنگر نیستند بلکه مشکل آفرین و غامضه افزا نیز میباشند تا جاییکه موجبات جریحه دار شدن احساسات متدینان مربوط گردیده زمینه ها و بهانه ها را برای واکنش های خشم الود فراهم می آورند.

ولی مطالب حاوی صحبت های ویدیویی روشنفکر دینی و روشنگر ویژه دکتور عبدالکریم سروش در مورد «خشونت در متون مقدس» ارج و جایگاه و پایگاه منحصر به فرد دارد:

1ـ به دلیل آنکه دکتور سروش؛ هم دانش آموخته علوم به مدارج عالی استند و هم در گستره معارف دینی و تصوفی و فقه و تفسیر و اساطیر و تاریخ و کلام و از همه مهمتر زبانهای عربی و فارسی و انگلیسی وغیره با پشتوانه های تاریخی ـ فرهنگی واژه ها و مصطلحات آنها؛ تبحر دارند.

2 ـ هم اسلام شناسان و دین شناسان و مستشرقان بیرون دینی و هم اندیشمندان و روشنفکران درون دینی قریب همه ادیان را میتوان در وجود و شخصیت و سخن و ارائه دکتور سروش یافت.

3 ـ در بسیاری عرصه های مهمترینِ نقد و باز اندیشی دینی خصوصاً در اسلام؛ شخص دکتور سروش صاحب آثار و کتاب های ژرف و کمنظیر استند و هکذا از تجارب توأم با فراز و فرودی در عملیه های اصلاح دینی و فرهنگی گرانبار اند.

4 ـ تسلط استثنایی دکتور سروش بر تمامی عرصه ها و جوانب و راز و رمز موضوعات و نیز احاطه تام بر هنر سخن و غنای ادب و فرهنگ، صحبت ها و بیانات ایشان را زیبایی و روانی و دلنوازی فراوان می بخشد تا جاییکه حاضران نشست ها با ایشان و بهره گیران از ثبت ویدیویی آنها نه تنها خسته و کلافه نمیشوند بلکه فرحت و نشاط زیادی فراچنگ می آورند.

البته فرحت بخشی فضای صحبت ها و تحلیل ها برای همه گان متضمن آن نمیتواند بود که در اعماق مسایل و موضوعات هم فی المجلس یا در یک نوبت دید و شنود ورود کافی کسب نمایند. از همین نظر؛ اغلب داده های دکتور سروش مانند کتاب ها و مقالات ایشان حتی با چند بار خواندن و شنیدن هم نامکرر می نماید.

تمام آنچه گفته امدیم پیش از همه و ـ نه لزوماً بیش از همه! ـ در بحث ایشان  با عنوان «خشونت در متون مقدس» صدق دارد.

اصولا چنین بحثی به صورت درون دینی از دشوار ترین و خطیر ترین مباحث میباشد و حتی طرح های خیلی محافظه کارانه و خود سانسور گرانه از آن هم موجب سوء ظن، بر افروختگی و احساسات عنودانه عوام و خواص عوامتر از عوام میگردد.

البته بحث «خشونت در متون مقدس» دکتور سروش به نحوی شگرفی همه جانبه؛ عمیق و سخت مدلل و تحقیقی است با انکه نزد افراطیون و غُلات یهودی و مسیحی و مسلمان اعم از شیعی و سنی؛ امکان برداشت های ناصواب و سوء تعبیر های شریرانه منتفی نمیباشد و معهذا چندان آسان هم نیست!

 لُب لُباب تتبعات و تحقیقات گوناگون به ویژه در حدوداً یک قرن  پسین که دنیا از بسیاری جهات روشنتر و بلکه چراغانی شده است؛ این میباشد که متون مقدس؛ «مخاطب محور» و بلکه «عوام محور» استند و لذا خطاب های انها و اصطلاحات و لغات و تشبیهات و استعارات و سایر شگرد های زبانی و کلامی آنها؛ فقط با خرده فرهنگ ها و فهم و فراست توده های عوام زمانه پیدایش متون مقدس؛ قابل برداشت و تأویل و تفسیر میباشد و بس.

بر علاوه مهمترین و تعیین کننده ترین حقیقت؛ این است که توده عوام بنابر نبود سواد خوانش و ملاحظات دیگر؛ متون مقدس مؤمن بهای خویش را اصلا «نمی خوانند» و لذا درک و برداشت و باور و تعبد و تعصب آنان؛ مستقیماً بر اوهام و شنیده ها و مسموعات و تعبیرات و تآویلات و قصه ها و حکایاتی مبتنی است که یا از محیط کودکی بر ایشان انبار گردیده و یا از شماری مدعیان فهم و دانش و انحصار بر متون مقدس؛ تحویل گرفته اند و تحویل میگیرند.

این باور ها و مسموعات و روایات پذیرفته عوام؛ گاه با خود محتوای متون مقدس مربوط چنان تضاد و تعارض دارد که اگر نصوص صریح آنها را نقل کنید؛ موجب بی باوری همراه با قهر و خشم میگردد.

منجمله به همین دلیل هم اندیشمندی گفته است: «از کسی باید ترسید که یک کتاب دارد و آن را هم نمیخواند!»

بیشترینه مدعیان فهم و تأویل و تفسیر متون مقدس نه تنها این متون را خدا محور و ملکوت محور و لوح محفوظ در اعلا علیین؛ میدانند یا وانمود میفرمایند بلکه با در نظر داشت انبوه دانش ها و ساینس و تکنالوژی در جهان امروز؛ آنها را منبع و مأخد و  سرچشمه و خیزش گاه تمامی این علوم و فنون معاصر و علوم و فنون در تمامی زمینه ها و زمانه ها به قلم میدهند. این به خاطریست که ایشان در این پندارند که همه آنچه علوم لدونی و ابدی الهی است در همین متون وجود دارد و تفاصیل آنها نیز به طریق «احادث» آمده یا به این «نمایندگان الهی!!!» الهام میشود.

از همین جهت است که علوم کلامی و تفاسیر و تأویلات و روایات و «تواریخ» که با ابتنا بر این برداشت ها و پندار ها ساخته و پرداخته شده است؛ معضلاتی عظیم در اصلاح بینش و دریافت از متون مقدس فراهم آورده و جوامع کوناگون بشری را نه تنها به تفرقه ها و تشدد ها محکوم نموده است بلکه اسباب و انگیزه های بیحد و حصر دشمنی ها و خونریزی ها و دهشت و وحشت را میان ایشان گسترانیده است.

اینکه هریک از متون مقدس که تعداد عمومی آنها هم در جهان چندان زیاد نیست؛ به قوم و کتله ویژه از مردم تعلق دارد و اکثریت های مطلق دیگر بشریت آنها را «مقدس» نمی شمارند؛ خود گویا راز اساسی بزرگی است که «تقدس» امری عُرفی یا یک قرار داد اجتماعی میان جماعتی از آدمیان است و بس.

اینکه آدمیان چرا به چیز هایی مانند تقدس و الوهیت و میتافیزیک و دنیای دیگر و حیات باقی ...نیازهای عطشان روحی داشته اند و دارند؛ بحث بسیار بزرگ و دراز دامن است و تألیفات قطوری را ایجاب میکند ولی بدون آنهم؛ گشوده شدن گره هایی مانند «خشونت در متون مقدس» افق های گشاده فکری و عقلانی را درین راستا مقابل دیدگان بینایان و بینا دلان قرار میدهد.

لهذا اهمیت و ارزش مباحثی عالمانه و حاذقانه از گونه ایکه دکتور سروش با صلاحیت و صلابت عالی انجام داده اند به مراتب از اصل موضوع یعنی «خشونت در متون مقدس» فراتر می رود و بر سایر محتویات و مندرجات متون مقدس نیز پرتو افشانی می نماید. حتی چنین مباحث مستدل و اقناعی رفته رفته ماهیت های اصلی متون مقدس و استفاده ها و سوء استفاده هایی که از آنها در طول تاریخ بشر و در دورانهای مختلف زندگانی کتله های جداگانه آن انجام گرفته است را بر ملا میکند و بر آفتاب می اندازد.

بنابر این اهمیت و ضرورت مبرم؛ اینجانب موضوع بحث دکتور سروش در مورد «خشونت در متون مقدس» را تأکیداً پی گرفتم و اینجا یک بار دیگر لینک این ویدیوی کمنظیر و شاید بی نظیر دست کم در حوزه زبان و ادبیات فارسی دری را تکرار می نمایم و در عین حال شماری از صحبت های دیگر دکتور سروش را نیز لینک میدهم تا بر غنا و پهنای تأمل و تفحص عزیزان افزوده باشم. خواهش تقریبا استثنایی دارم که این متون و آثار را هرچه بیشتر میان عزیزان و آشنایان به هر طریق که میتوانید نشر و تکثیر نیز بفرمائید.

بهترین های هستی و عالم ارزانی تان:

خشونت در متون مقدس»، دکتر عبدالکریم سروش»

 

https://www.youtube.com/watch?v=5cgulUlYk-g

 

**********************

https://www.youtube.com/watch?v=fZWLZCgx__U

عبدالکریم سروش: آیات جهاد، خشونت ها و جنگ های پیامبر برای چه بود؟

 

**********************

اصلاح دینی در اسلام شیعی – محمد در قرآن؛ سخنرانی عبدالکریم سروش

https://www.youtube.com/watch?v=_z33xsfzQKc

 

****************

https://www.youtube.com/watch?v=OjE7HynInbw

عبدالکریم سروش: فقیهان برخلاف دستور قرآن، احکام فقهی را مهم و فربه کرده اند

 

***************

https://www.youtube.com/watch?v=QsBw1OYw0-Y

مسیحیت در تاریخ - دکتر عبدالکریم سروش

 

*************

سخنان تند و بی‌سابقه عبدالکریم سروش علیه فقه و آخوندها و قصد آنها برای نابود کردن عید نوروز

https://www.youtube.com/watch?v=jb7PXlQiAgc