در این متن، من راه دیگری را پیموده ‌ام و قصد دارم بر موضوعی مهم و حساس تمرکز کنم؛ موضوع اعتیاد. این پدیده در عصر ما به یک معضل بزرگ تبدیل شده است که نه تنها معتادان بلکه خانواده‌ ها، اطرافیان و جامعه به طور کلی از آن متضرر میشوند.

 هدف من ارائهٔ دیدگاهی متفاوت و منطقی است و امیدوارم سخنانم به آگاهی و فهم بهتر این بحران بزرگ کمک کند.

در طول تاریخ، بشر از داروهای مختلفی برای درمان بیماری ‌ها و تسکین درد استفاده کرده است. دو مفهوم مهم در حوزه دارو شناسی و طبابت، «تریاق» و «اپیوئیدها» هستند که هر کدام نقش خاصی در درمان و اثرگذاری بر سلامت و روان انسان دارند.

اما باید به خاطر داشت که «تریاک» و «تریاق» اگرچه از دیدگاه ادایی و تلفظی شباهت دارند اما تفاوت هائی بین شان وجود دارد طوری که: تریاک به ماده مخدر طبیعی است که از عصاره خشک ‌شدهٔ پستهٔ گیاه خشخاش به دست میآید و در مصرف ‌های دارویی و غیر دارویی کاربرد دارد. در مقابل، «تریاق» در زبان بیشتر به معنای دارویی است که برای علاج سموم، مسمومیت‌ ها یا بیماری ‌های خاص به کار میرفته است و در اصطلاحات قدیمی و طبابت سنتی کاربرد داشته است. بنابراین در معنای عام در اشاره به ماده مخدر استفاده نمی شود.

در برابر این دو،اپیوئیدها هستند که  گروهی از داروهای قوی و مسکن هستند که اثرات تسکین ‌بخشی قوی بر دردهای شدید و مزمن دارند. این داروها شامل مرفین، آکسی‌ کودون، فنتیل، و دیگر داروهای مشابه می ‌باشند.

این دارو هادر مواردی مانند دردهای شدید ناشی از سرطان، جراحی‌ های بزرگ، و بیماری‌ های مزمن، به عنوان داروهای اصلی برای کنترول درد مصرف می ‌شوند.

اپیوئیدها که بیشتر از عصاره گیاه خشخاش و مشتقات آن استخراج میشوند، در کاهش درد مؤثر هستند، اما مصرف نادرست یا بیش از حد میتواند  بر حالت روانی و رفتاری فرد تأثیرگذار باشد. ممکن است فرد با استفاده از آن احساس سرخوشی، آرامش یا سستی کند، که در برخی موارد منجر به کاهش حساسیت نسبت به عواقب اعمال، تغییر در قضاوت و رفتارهای ناسالم مانند دشنام‌ گویی، خرده‌ گیری و بی توجهی به اخلاق شود.به این معنا که استفاده از ایپوئیدها در صورت استفاده نادرست و مصرف طولانی مدت، علاوه بر عوارض جانبی مانند نفس تنگی، خواب آلودگی، سوء تعذیه  به مشکلات گوارشی منتهی شود و فرد را خرده گیر، مشکوک، دشنام گو ساخته و تاثیرات عمده ای بر قضاوت های وی گذاشته رفتارهای ناسالم ضد اجتماعی که بر روابط خانوادگی و اجتماعی اش تاثیر منفی بگذارد.

در طول تاریخ، افراد متعددی به دلیل نیازهای طبی، اعتیاد یا شرایط خاص، به مصرف تریاق‌ ها و داروهای مسکن روی آورده‌ اند.

ماری انتوانت، ملکه فرانسه در قرن ۱۸، برای کاهش دردهای خود از داروهای مسکن و تریاق‌ های آن زمان استفاده می ‌کرد. او پس از انقلاب فرانسه در زندان به سر برد و در نهایت اعدام شد. اعتیاد او به داروهای مسکن در آن زمان، بخشی از مشکلات سلامت روان و جسم او بود، اما دلیل اصلی مرگش، اعدام بود.

جمله معروف او «اگر نان ندارند، بروند کیک بخورند»، در زمان بحران و فقر شدید در فرانسه، نماد ناآگاهی و بی ‌تفاوتی نخبگان نسبت به مشکلات و رنج‌ های مردم است و بسیاری این سخن را به ضعف وجدان، ناآگاهی از واقعیت‌ های زندگی مردم، کمبود همدلی و بی‌ مسئولیتی او در آن برهه نسبت میدهند، تا اعتیاد به مواد مخدر. یعنی همانطور که ضعف وجدان برخی فرصت‌ طلبان را نمیتوان مستقیماً به اعتیاد آنان به مواد مخدر نسبت داد، اما زمانی که این ضعف وجدان با مصرف مواد مخدر، مانند تریاک همراه میشود، تأثیرات مخرب و ناپسند آن بسیار بیشتر و جدی‌ تر است.

اگرچه ویکتور هوگو، نویسنده و شاعر بزرگ فرانسوی در قرن ۱۹، در دوره ‌ای از زندگی خود، به دلیل بیماری و دردهای جسمانی، از داروهای مسکن و تریاق برای مقابله با دردهای مزمن استفاده می ‌کرد، اما در نهایت توانست بر اعتیاد خود غلبه کند و زندگی پربار و اثرگذاری داشته باشد. این نشان میدهد که امید به رهایی از اعتیاد همواره وجود دارد، مگر اینکه فرد ترجیح دهد درد و بیماری را بهانه‌ ای برای ادامه اعتیاد به اپیوئید ساخته و از آن برای تسکین روان پریشی و حل عقده‌ های عمیق در طول حیاتش بهره ببرد.

در هرحال در تاریخ نمونه‌ هائی از افراد یا گروه‌ هائی وجود دارند که به دلیل مصرف نادرست و افراطی مواد مخدر، از جمله هروئین و دیگر مواد، دچار اعتیاد شدند و در نتیجه تفکرات تباهکن و رفتارهای خسارتبار از خود نشان دادند. این افراد در طول زندگی، گاهی با سوء‌استفاده از مواد مخدر، به ایجاد تباهی و بدبختی برای دیگران کمک کردند یا به عنوان نمادهای منفی در جامعه شناخته شدند.

به طور مثال انتوان لاورانت شاعر و نویسنده  قرن ۱۹ برای تسکین دردهای جسمانی و روانی خود از مواد مخدر مانند تریاک و هروئین استفاده کرد. در مابقی حیاتش در اثر اعتیاد، تفکرات تباهکن و رفتارهای ناسالمی از وی سر زد و زندگیش پر از تباهی و بدبختی شد.

همچنین برخی رهبران و سیاستمداران در طول تاریخ، درگیر مصرف مواد مخدر بودند و این موضوع بر تصمیم‌ گیری‌ های آنها تأثیر منفی گذاشت. برخی اوقات این نوع اعتیاد و تفکرات تباهکن، منجر به جنگ‌ ها، ظلم و ستم، و نابسامانی ‌های اجتماعی شده است.

از اینجا دیده میشود که مصرف نادرست و افراطی مواد مخدرمیتواند منجر به تفکرات نادرست، رفتارهای ضد اجتماعی و آسیب‌ های جدی برای فرد و جامعه شود. نمونه‌ ها نشان داده اند که چگونه اعتیاد شخصیت فرد را دچار انحراف کرده و باعث بدبختی و فساد در سطح فردی و اجتماعی میشود.

بنابراین اعتیاد و استفاده از مواد مخدر تحت هر عنوان یک معضل بزرگ فردی و اجتاعی است.

در قدم نخست مصرف مواد مخدر باعث کاهش توانایی تمرکز، تفکر منطقی و هوشیاری فرد میشود، که این امر بر قضاوت و تصمیم ‌گیری‌ های اخلاقی تأثیر منفی دارد.

این کار به ایجاد وابستگی روانی و فزیولوجیکی منجر شده و در نهایت به ازبین رفتن وجدان اخلاقی فرد منتهی میشود که در نتیجه فرد ممکن است ارزش‌ ها و اصول اخلاقی را نادیده بگیرد و در بعضی موارد مرتکب اعمال خلاف وجدان و وجدان اخلاقی شود.

بعلاوه مواد مخدر بر قسمت‌ هائی از مغز که مسئول کنترول احساسات، قضاوت، و اخلاق هستند تأثیر می‌ گذارند، و این میتواند منجر به کاهش حساسیت نسبت به اعمال منفی و بی ‌تفاوتی نسبت به عواقب آنها شود.

برخی از مصرف کنندگان پس از اثرات اولیه ممکن است دچار احساس گناه، شرم و اضطراب شوند که این حالت ‌ها بر ضمیر و وجدان فرد تأثیر منفی می‌ گذارند و ممکن است موجب بحران‌ های هویتی و روانی شوند. اما این حالت شامل حال افرادی نیست که از پیش با بحران های هویتی و روانی مواجه بوده اند.

به طور خلاصه مصرف نارکو(اپیوئیدها) و مواد مخدر نه تنها بر سلامت جسمانی بلکه بر سلامت روانی، اخلاقی و وجدان فرد تأثیرات مخرب دارد و میتواند مسیر انسانیت و اخلاق را دچار اختلال کند.

برای دستیابی به اطلاعات معتبر و جامع درباره تأثیرات مواد مخدر بر ذهن، وجدان و سلامت روان، میتوان به منابع علمی در حوزه اعتیاد و روانشناسی، مقالات منتشر شده در مجلات معتبر مانند

Treatment، Addictive Behaviors،  PsycINFO.، سازمان های مانندWHO ،مرکز کنترول و پیشگیری بیماری‌ ها(CDC) ،سازمان ملل متحد و برنامه مقابله با مواد مخدر و جرم  (UNODC)، سایت‌ های علمی و آموزشی مانند  WebMD، Mayo Clinic، و سایت‌های تخصصی در حوزه اعتیاد و سلامت روانی و غیره مراجعه کرد.

احمد آریا

3131